■ رویدادهای اخیر در تاریخ کارتوگرافی بخش نقشه برداری

چکیده:
تاریخ نقشه برداری از سال 1970 به طور قابل توجهی از بُعد نظری و آموزشی گسترش یافت. این کتابشناسی بعنوان یک راهنما در حوزه گسترده نقشه برداری ارائه می گردد.با توجه به اینکه اطلاعات مختلفی را در نقشه می توان منعکس کرد،لذا بدین سبب نقشه های گوناگون و با مقیاسهای متفاوت و به فراخور نیاز بشر در هر دوره از زندگی بوجود آمده است.از نظر تاریخی کارتوگرافی در کشور ایران با علم جغرافیا عجین شده و پیوند دیرینه ای با هم دارند.با رشد سریع جمعیت کره زمین در چندین سال اخیر و نیاز به شناخت منابع طبیعی و غیر طبیعی دلیلی شد که انسان توجه بیشتری به پیرامون خود داشته باشد و موضوعاتی مانند راهها،مرزها،پستی و بلندی ها و ... را در نقشه ها ترسیم کنند و هر کدام از نقشه ها موضوع خاصی را در کارتوگرافی پدید آوردند.مثلا نقشه ای که مربوط به پستی و بلندی ها میشود به نقشه توپوگرافی و نقشه ای که پراکندگی راهها را نشان می دهد نقشه راه و ... بوجود آمدند.با توسعه و پیشرفت فنون و علوم مختلف مختلف مانند فیزیک،شیمی و بوجود آمدن فن عکاسی و بعدها عکسبرداری هوایی تحولی عظیم در علم کارتوگرافی پدید آمد که این علم را به سوی دیگری از شناخت زیست کره سوق داد.


واژه‌های کلیدی:تاریخ کارتوگرافی،فلسفه کارتوگرافی، تاریخنگار کارتوگرافی،نشانه شناسی،زبان نقشه

مقدمه :
مطالعات نقشه تاریخی از سال 1980 گسترده شد و در حال حاضر به تمام علوم انسانی و اجتماعی سرایت کرده است.چرا در حال حاضر متون علمی در زمینه تاریخ کارتوگرافی متنوع،پراکنده و گسترده هستند؟هدف اصلی از این کتابشانسی،یک بررسی اجمالی از تاریخ کارتوگرافی است که به اطلاع همه پژوهشگران وابسطه به تاریخ کارتوگرافی رسانده شود.هر چند این کتابشناسی را نمی توان جامع و مانع در نظر گرفت ولی برخی از بهترین منابع در آن گنجانده شده است.نقطه اتصال نقشه ها و نوشته ها مخصوصا در اوایل انگلستان مدرن مرتبط با کارتوگرافی بریتانیا است.کارتوگرافی به معنای اعم فنی است قدیمی اما نه به قدمت بشریت.مدتها بعد از آن که انسان شهرنشین شد و خط آموخت و به صنعت وتجارت و حکومت روی آورد و میل به سیر وسیاحت و کشف ناشناخته ها و شناخت تصرفات خود شد او متوجه علم کارتوگرافی شد.کار حاضر مبنای مطالعات و پژوهشهای اینجانب در بخش نقشه برداری و کارتوگرافی استوار است.بدون شک حذف بسیاری از اختصارات مبهم ممکن است مورد توجه بسیاری از دانشمندان کارتوگرافی باشد.لذا از هر گونه نقد و انتقادی در این خصوص استقبال خواهم نمود.


1- مدخلهای اصلی برای هماهنگی بیشتر:
رشد و پیشرفت صفحات جهانی (WWW) و گسترش وبگاهها با تصاویری از نقشه های قدیمی و تاریخی حضور تاریخ کارتوگرافی را پررنگ تر می کند.این متا صفحه ها امکان اتصال همزمان چندین صفحه را که از نظر کیفیت و اطلاعات متفاوت هستند را فراهم می کند. لیست های طبقه بندی شده ای از وبگاهها که دارای محتوی،تصاویر و یا مطالعات انجام شده در زمینه تاریخ کارتوگرافی است و به صورت آنلاین منتشر می شوند زیاد است.همچنین این سایتها اطلاعات مهمی مانند پایان نامه هایی که در زمینه تاریخ کارتوگرافی کار شده اند را در خود گنجانده است.آثار مهم و بزرگ که تا به امروز در زمینه تاریخ کارتوگرافی به چاپ رسیده و خیلی مهم هستند به شرح ذیل اعلام می گردند.
1- کارتوگرافی در قبل از تاریخ:دوران باستان،قرون وسطی،اروپا و مدیترانهJ. B. Harley and David Woodward 1987))
2- کارتوگرافی در جوامع سنتی اسلامی و آسیای جنوبی. B. Harley and David Woodward1992))
3- کارتوگرافی در جوامع سنتی آسیای جنوبی و شرقی. B. Harley and David Woodward1994))
4- کارتوگرافی در آفریقا،امریکا،استرالیا،قطب شمال و اقیانوس آرامDavid Woodward and G. Malcolm Lewis1998))
5- کارتوگرافی در دوران رنسانس اروپا David Woodward (2007))
6- کارتوگرافی در عصر روشنگری اروپا(Matthew H. Edney and Mary S. Pedley)
7- کارتوگرافی در قرن نوزدهم
8- کارتوگرافی در قرن بیستم(Mark Monmonier)
9- مجله بین المللی برای تاریخ کارتوگرافی (1935)

در این زمینه مجله های کلیدی از سال 2004 تا کنون دو بار در سال منتشر شده اند.

2- تاریخ عمومی کارتوگرافی
1-2-تاریخ علمی:
بسیاری از کارهای ساختاری در کارتوگرافی مربوط به دوران تاریخی کارتوگرافی است.به این دلیل است که می گوییم همه نوشته ها باید با دقت بررسی شوند.اولین ترجمه از آلمانی به انگلیسی در سال 1960 انجام شد. و اسکلتون در سال 1964 آنرا مورد تجدید نظر و توسعه قرار دارد.تنها تاریخچه عمومی کارتوگرافی مربوط به جنبه های ریاضیات در نهادهای بزرگ کارتوگرافی است.هر چند آن به طور جدی از چرخه تاریخی به دور ماند.
2-2-تاریخ عمومی:
لیست عناوین کتابهایی که در زیر آورده می شود فقط برای خواندن پیشینه استفاده می شود و به ندرت و اگر نگویم هرگز بعنوان منابع مجاز و قابل قبول ذکر می شود.
• درک نقشه ها(تاریخچه استفاده و توسعه نظامند نقشه ها Folkestone, Kent: Dawson, 1981
در این خصوص از موفق ترین آثار در زمینه معرفی تاریخ کارتوگرافی و نقشه برداری است.
• نقشه کش ها(داستان پیشگامان بزرگ کارتوگرافی از دوران باستان تا عصر فضا ) فهرست کتابهای نیویورک 1982،چاپ مجدد 2001
کتاب بسیار جذابی است.ولی بعنوان یک منبع بسیار ضعیف است.و این کتاب به فرایند پیشرفت کارتوگرافی از هنر به علم اشاره دارد.
• شکل جهان:نقشه برداری و کشف زمین.شیکاگو، Rand McNally, 1991.
• نقشه ای که دنیا را تغییر داد.ویلیام اسمیت و تولد زمین شناسی مدرن.نیویورک، HarperCollins, 2001.
این چند اثر اخیر در میان کتابهای مطالعات تاریخی کارتوگرافی از بقیه محبوب تر هستند.این آثار و نوشته های جالب و پر محتوی می توانند در زمینه تاریخ کارتوگرافی در دانشگاهها و مدارس تدریس شوند.
3-2-فهرست مهمترین کتابها:
کتاب نقشه،Barber, Peter،Weidenfeld & Nicolson, 2005
نقشه جهان،تاریخچه مصور کارتوگرافی،Washington, D.C.: National Geographic, 2006
این دو اثر شناخته شده از کتب نادر در زمینه کارتوگرافی هستند.

3- تاریخ نگاری:
• نقشه ها:مطالعه تاریخی و بررس آنها،شیکاگو،دانشگاه شیکاگو 1972
مطالعه کلیدی از نحوه جمع آوری نقشه به همراه مطالعه نقشه های اولیه که توسط یکی از برجسته ترین کارتوگرافان در بین سالهای 1940 تا 1970 تهیه شده است. و در نهایت یک کتابشناسی کامل از آن تهیه شده است. Skelton, R. A
• نقشه و توسعه تاریخ کارتوگرافی:در زمینه توسعه کارتوگرافی (1987)
کتاب مذکور شرح کاملی از تاریخ کارتوگرافی و نقشه برداری در قرن هجدهم ونوزدهم است.این مطالعه برای دانشجویانی که به دنبال درک مراحل و ادبیات کارتوگرافی هستند ضروری است. Harley, J. B
• دلیل نیاز کارتوگرافی به تاریخچه خود:کارتوگرافان امریکایی، (1989) Harley, J. B
توجیه و دلایل تاریخ کارتوگرافی از دیدگاه یک رشته دانشگاهی،
• ارائه های کارتوگرافی،در خصوص تاریخ کارتوگرافی، Cartographic Perspectives no. 51 (2005): 14-29
تجزیه و تحلیل بسیار مهم در پیکر بندی مجدد تاریخ کارتوگرافی زمانی که کارتوگرافان دانشگاهی به دنبال یافته های علمی از محتویات نقشه های قدیمی و تاریخی بودند.
• تاریخ کارتوگرافی در قاموس جغرافیای انسانی:،2000،2004، Oxford: Blackwell, 1994

4- روش شناسی تحقیق:
کارهای نظری و روش شناسی در کارتوگرافی و تاریخ آن زمانی که با سایر رشته های علمی و دانشگاهی مطالعه می شود مهم و قابل توجه است.
1-4- نمونه تجربی و عملی:
1-1-4- تجزیه و تحلیل محتویات نقشه:
محتویات اطلاعاتی نقشه ها،آدرس نقشه های قدیمی از قرون هجدهم تا بیستم میلادی برای بسیاری افراد جالب است.
2-1-4- مقالات علمی در نقشه های طبیعی:
بعد از 1945 کارتوگرافی بعنوان یک رشته دانشگاهی در طراحی نقشه و تولید نقشه های کوچک و بزرگ مقیاس توسعه پیدا کرد.

5- پیشنهاداتی برای خواندن فهرست اولیه:
نخستین اثار پیشنهادی به قرار زیر معرفی می گردند:
نقشه و توسعه تاریخ کارتوگرافی(مربوط به درک حوزه تاریخی کارتوگرافی است. Harley
نقشه ها،دانش و قدرت: Harley
جنبه های نظری تاریخ کارتوگرافی:1996

6- ابزراهای مفید برای کتابشناسی تاریخ کارتوگرافی:
1-6- کتابشناسی تخصصی(بخش انتشارات):
محققان باید گنجینه قابل توجه ای از اطلاعات و تحقیقات خود در یاداشتها و لیست آثار خود داشته باشند.
برای آثار قدیمی تر باید به آثار ذیل رجوع کرد.
• فهرست آثار مربوط به کارتوگرافی(در مورد فهرست نقشه های آمریکا در کتابخانه کنگره است) 1901; repr. New York: B. Franklin, 1966
• کتابشاسی کارتوگرافی،کتابخانه کنگره جلد 5 . G. K. Hall, 1973-1980.
• راهنمای تاریخ کارتوگرافی،فهرست مشروح منابع در مورد نقشه ها.جغرافیا و بخش نقشه ،کتابخانه کنگره آمریکا، 1973.

محققان همچنین باید فهرست مجله های کلیدی مربوط به کارتوگرافی را شامل موارد ذیل است را بدانند:

• کارتوگرافی،انتشار از سال 1980 توسط بخش انتشارات دانشگاه تورنتو(مروری بر کارتوگرافی کانادا)
• مجله کارتوگرافی،مجله وابسطه با جامعه کارتوگرافن کانادا،کا شامل آثار و مقالات مهم تاریخی و نظری است.
• چشم انداز کارتوگرافی:مجله وابسطه به جامعه اطلاعاتی کارتوگرافان امریکای شمالی که اعداد زیادی مقالات مرتبط با کارتوگرافی و تاریخ آن در این مجله منتشر شده است.

7- فهرست منابع و مأخذ:
1- کارتوگرافی مدرن CIS،مهدی مدیری و خسرو خواجه 1377
2- کارتوگرافی ، هوشنگ دانشور،1370
3- کارتوگرافی،مجید همراه ،سید جعفر مقیمی،1371
4- نقشه خوانی،عباس جعفری،گیتا شناسی
5- Cartographica, published since 1980 by the University of Toronto Press (previously The Canadian Cartographer) and home to many important articles, it was revamped in 2003-2004
6- . Ristow, Walter W., ed. Guide to the History of Cartography: An Annotated List of References on the History of Maps and Mapmaking. Washington, D.C.: Geography and Map Division, Library of Congress, 1973 (earlier editions in 1954 and 1960).
7- Carter, Paul. The Road to Botany Bay: An Essay in Spatial History. London: Faber and Faber, 1987; New York: Alfred A. Knopf, 1988; Chicago: University of Chicago Press, 1989.